نقش بلاکینگ در رخداد سرماهای فرین ایران

ژانویه‎ی سال‎های 1964 و 2008، سردترین روزها را در طول تاریخ ثبت داده‎های هواشناسی در کشور داشته‎اند. برای تبیین ویژگی‎های آماری و همدیدی این دو ماه، دمای حدّاقل همه‎ی ایستگاه‎های کشور از سایت سازمان هواشناسی کشور، برای ژانویه 1964 و 2008 استخراج شد. بررسی نوسان دما در دوره‎ی (1964-2005)، نشان داد که بیشینه‎ی نا‎هنجاری منفی دما در طیِّ دوره‎ی 50 ساله، در روزهای ژانویه‎ی این دو سال رخ داده است. با بررسی نمره‎ی استاندارد، تعدادی از روزهای بسیار سرد برای مطالعه‎ی علّت همدیدی سرما انتخاب شدند. برای بررسی سامانه‎های همدیدی مؤثّر در سرماهای مذکور، نقشه‎های میانگین فشار سطح دریا و سطح 500 هکتوپاسکال از سایت NCEP/NCAR دریافت و بررسی شدند. با وارسی نقشه‎ها، مشخّص شد که سامانه غالب در این دو ماه، پدیده‎ی بلاکینگ بوده است. این پدیده، شرایط همدید مناسبی را برای فرارفت هوای سرد بر روی کشور فراهم کرده است. ازجمله پیامدهای این شرایط، تداوم سرمای شدید بر روی ایران و مناطق همجوار است. مقایسه‎ی دو سامانه‎ی بلاکینگی مشخّص کرد که بلاکینگ ژانویه‎ی سال 1694 از نوع امگاو بلاکینگ سال 2008 از نوع دوقطبی بوده است. شاخص شدّت بلاکینگ نیز نشان از شدّت بیشتر الگوی امگای روزهای 25-21 ژانویه‎ی سال 1964، نسبت به الگوی دوقطبی روزهای 20-16 ژانویه‎ی سال 2008 دارد. موقعیّت قرارگیری سامانه بلاکینگ نیز از مهم‎ترین عوامل در وقوع سرمای دو ژانویه بوده است. داده‎های دمای کمینه نیز، بیانگر شدّت بیشتر الگوی امگا در طول استقرار خود در ژانویه‎ی سال 1964است که بیشترین افت دما را در سراسر کشور در پی داشته است.